Fotogrametride yer kontrol noktalarının (GCP) tanımlanması neden önemlidir?
Aslen küçük bir detay olduğu düşünülebilse de yer kontrol noktaları projelerinizde çok önemli bir detay haline gelebilmektedir. Yapmış olduğunuz fotogrametrik çalışmanın doğruluğunu kontrol etmek yada ortaya çıkan hataların giderilmesi için kullanılmaktadır.
- Bir yer kontrol noktasının nasıl göründüğü, proje alanındaki yerleştirilme yerleri kadar önemli olabilir.
- Çevresine kıyasla görünür mü?
- İrtifada uydu, uçak veya drone sensöründen görülebilecek boyutta mı?
- Dayanıklı malzemeden yapılmış mı ve konumlandırıldıktan günler veya haftalar sonra kullanılmasını sağlamak için uygun şekilde sabitlendi mi?
- Eşsiz bir tanımlayıcısı veya kendisiyle ilişkilendirilmiş ve görünür bir nokta numarası var mı? Uzun süre tekrar kullanılması gerekiyor mu?
Bunların hepsi dikkate alınması gereken şeylerdir ve proje çıktılarınızın kalitesini etkileyebilir. Uydu, uçak ve drone ile haritalama için yer kontrol noktalarının seçiminde en iyi sonuçları sağlamak için bazı ipuçları veiriyor olacağız.
1 - Pasif Yer Kontrol Noktaları
Pasif yer kontrol noktaları (örnek A ve B), en yaygın drone GCP'leridir. Fotogrametrik çalışma yapılacak alanda arazi tipi ve yüzeyin rengi gibi bazı parametreler değerlendirilerek ykn tipi ve kullanılacak malzeme belirlenir ve çalışma yapılacak sahaya uygulanır. Yer kontrol noktası konumlandırıldıktan sonra herhangi bir ölçüm yöntemi kullanılarak koordinatlandırılması sağlanır ve bu koordinatlar fotogrametrik değerlendirmeyi yapacak kişi tarafından kullanılır.
2 - Aktif Yer Kontrol Noktaları
Aktif yer kontrol noktaları (örnek C), öncelikle drone haritalamasında görülen daha yeni bir yer kontrol noktası türüdür. Bu yer kontrol noktaları, drone görevini yerine getirirken konum bilgilerini toplayan GPS alıcıları gibi davranır. YKN tarafından kaydedilen koordinatlar daha sonra işlenir ve fotogrametrik değerlendirme aşamasında kullanılır.
Her iki tip yer kontrol noktası için de uçuş başlamadan önce uçuş yapılacak alanda konumlandırılması gerçekleştirilmiş olmalı ve uçuş tamamlanıncaya kadar konumlarında değişiklik yapılmamalıdır.
İpucu - 1 : Yer Kontrol Noktası Yerleşimi
Yer kontrol noktasının yerleşimi oldukça önemlidir. Söz konusu yer kontrol noktası bulunduğu yerde uzun süre kullanılacak ise mevcut konumdaki olası hava şartları önceden değerlendirilmelidir. Çevresinde yağmur suları ile taşınabilecek olan malzeme var ise buna yönelik tedbirler alınmalıdır. Söz konusu alan tepe yada etrafı açık ise rüzgar sebebi ile yer kontrol noktasının yerinde değişiklik olması ihtimali var ise sabitleme işleminin iyi yapılması gerekmektedir. Bitki örtüsü faktörüde oldukça önemli ve dikkat edilmesi gereken bir konudur. Yer kontrol noktası herhangi bir bitki örtüsü üzerine yerleştirilmemelidir. Çünkü zaman içerisinde altta kalan bitkiler büyümeye devam edeceğinden konumsal ve yükseklik olarak değişikliklere sebep olabilir. Çevrede bulunan bitki örtüsü ise zamanla yer kontrol noktasının üzerine doğru gelip noktanın görünmesine engel olabilir. Diğer yandan yer kontrol noktasını sabitlemek için kullanılacak materyaller doğru seçilmeli ve noktanın görünümünü etkileceyecek boyutlarda ve tipte olmamalıdır. Bu durumlar aktif yer kontrol noktaları için de geçerlidir.
İpucu - 2 : Sürenin Planlanması
Haritalama projeniz uzun bir süre boyunca birden fazla uçuş gerektirecek ise yer kontrol noktalarınızın bu detay dikkate alınarak konumlandırılması önemlidir. Proje alanı yaban hayatı veya hayvancılığın olduğu açık bir alan mı? Hayvanlar yer kontrol noktalarınızı ezebilir yada yemeye çalışabilir. Yakınlarda inşaat veya kazı olacak mı? Bu alanlara kumaş veya plastik ürünler koymaktan kaçının. Plastik ve kumaş malzemeler çok kolay bir şekilde ezilip bozulabilirler. İş makinaları yakın bölgelerde çalışıyor ise ve uyarı yapılmaz ise noktalarınızın kaybolması yada bozulması olasıdır. Aktif yer kontrol noktaları söz konusu olduğunda maddi zarar çok daha büyük olacaktır.
Mümkünse, mevcut objeleri kullanın. Boya, boya şeritleri, kaldırım köşeleri, yön okları vb. kumaş veya plastikten çok daha kalıcıdır ve ara sıra yenileme ile uzun süre kullanılabilir. Boya şeritleri, ofistekiler için kafa karıştırıcı olabileceğinden dikkatli olun. Çevrede az bulunan karakteristik objeleri seçmeye çalışın.
İpucu - 3 : GCP'nizi Kolayca Tanımlanabilir Hale Getirin
Bazı durumlarda fotogrametri verilerini işleyen kişi, bunları toplayan veya saha uygulamasını yapan kişi değildir. Yer kontrol noktalarını bulma sürecini çok daha kolay hale getirmek için kolayca yapılabilecek birkaç şey var. En kolay çözüm yer kontrol noktalarının koordinatı kaydedilir iken verilen isimle aynı olacak şekilde ve yer kontrol noktası işaretleme işlemi yapılırken fotoğraflarda görünebilecek boyutlarda noktanın yanına yazılmasıdır. Diğer bir çözüm, nokta koordinatı kaydedildiği esnada cep telefonu yada fotoğraf makinası ile noktanın fotoğrafı çekilip koordinatlar ile birlikte teslim etmektir. Yakın mesafede bulunan ve nokta işaretleme aşamasında karışıklık yaratabilecek objeler kapatılmalıdır. Mümkün ise yer yüzeyinin rengi dikkate alınarak dikkat çekebilecek ve ayırt edilebilecek renkler tercih edilmelidir. Açık renkli yüzeylerde siyah yada benzeri koyu renkler kullanmak gibi..
Sonuç
Hangi kontrol noktalarını kullanacağınızı, nereye yerleştirileceğini ve nasıl görüneceğini belirlerken birçok seçenek vardır. Amaç, bu kontrol noktalarının konumunu ve görünümünü, yanlış yorumlamaya mahal vermeden ofiste verileri işleyen kişiye verimli bir şekilde aktarmaktır. GCP'lerin konumlarının ve görünümlerinin etiketlenmesi, verilen parametreler ve bilgiler ışığında sonuçlar veren bir fotogrametrik değerlendirme yazılımından alacağınız sonuç veriyide etkileyecektir. Bazı değerlendirme yazılımlarında otomatik olarak algılanabilen Yer Kontrol Noktası tipleri kullanılabilmektedir. Bu tip bir durumda yer kontrol noktasının görünürlüğü çok daha büyük öneme sahip olabilir.
Ramazan Yüceloğlu
Harita Teknikeri
